Do widzenia.

Witam.

Ten blog założyłam z umiłowania do miejsca, w którym wyrosłam, mieszkałam i które regularnie odwiedzam. Mam nadzieję, że czytelnicy znaleźli na tym blogu ciekawe informacje. W tej chwili cieszę się, że go założyłam, że znalazłam tyle informacji i się nimi podzieliłam. Jeśli znajdę przypadkiem jeszcze coś, co uznam za wartościowe, to pewnie napiszę, ale dzisiaj kończę  regularne poszukiwania i publikacje. Do widzenia.

Ewa z Łukaszewskich Piórkowska

Przynależność administracyjna.

Witam.

   
  W ostatnim poście było o odłączeniu naszych miejscowości od gminy Bolimów i przyłączeniu do gminy Puszcza Mariańska. Dzisiaj chciałabym prześledzić przynależność naszych wiosek na przestrzeni różnych reform administracyjnych.

   Jeśli przyjąć, że Budy Bolimowskie pojawiły się gdzieś około 1740 roku, wówczas znajdowały się w województwie rawskim, starostwie bolimowskim. Należały do dóbr królewskich. Taka przynależność miała miejsce do rozbiorów Polski, kiedy to znalazły się w zaborze pruskim. Następnie król pruski Fryderyk Wilhelm w 1774 roku nadał te tereny Michałowi Hieronimowi Radziwiłłowi.

  W czasach napoleońskich teren obejmujący Księstwo Warszawskie został podzielony na 6 departamentów: bydgoski, kaliski, łomżyński, płocki, poznański i warszawski. Departamenty podzielono na powiaty, a powiaty na gminy. Nasze wioski należały do departamentu warszawskiego, powiatu sochaczewskiego, gminy Bolimów.
 
  Po klęsce Napoleona, w latach 1816-1837 podzielono obszar Królestwa Polskiego na 8 województw, a te na obwody i powiaty. Nasze wioski należały wówczas, do województwa mazowieckiego i prawdopodobnie do obwodu sochaczewskiego, który miał siedzibę w Łowiczu, do powiatu sochaczewskiego.

   W 1937 roku Królestwo Polskie zostało podzielone na 8 guberni. Nasze wioski należały do guberni mazowieckiej, która w 1845 roku została przemianowana na gubernię warszawską. W guberniach wyodrębniono powiaty. Nasze wioski należały do powiatu łowickiego.

    W 1866 roku nastąpiła reforma administracyjna i Budy Bolimowskie z okolicznymi wioskami należały do guberni warszawskiej, powiatu łowickiego, gminy Bolimów. Lokalną administracją wsi zajmował się sołtys, a gminy wójt. 

  W 1918 roku po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, utworzono trzystopniowy podział terytorialny. Województwa zostały podzielone na powiaty, a te na gminy. W 1937 roku było 16 województw: białostockie, kieleckie, krakowskie, lubelskie, lwowskie, łódzkie, nowogrodzkie, poleskie, pomorskie, poznańskie, stanisławowskie, śląskie, tarnopolskie, warszawskie, wileńskie, wołyńskie i wydzielone miasto Warszawa, 264 powiaty, 611 gmin miejskich i 3195 gmin wiejskich. 

Nasze wioski znalazły się w województwie warszawskim, powiecie łowickim, gminie Bolimów. Jak pisałam w poprzednim poście w 1927 roku odbyły się udane "przenosiny" do gminy Korabiewice, powiatu skierniewickiego, województwa mazowieckiego.

  W 1933 roku w wyniku reformy administracyjnej powstały nowe jednostki administracyjne - gromady. W naszej okolicy powstały 3 gromady:

• Bartniki - obejmujące: Bartniki, Działki Rokita, Prochowy Młynek, Mścichy
• Grabina - obejmujące: Grabinę Dużą, Grabinę Małą, Małe Łąki, Hejmanowo
• Radziwiłłów - obejmujące: Radziwiłłów, Małe Kąty, Stacja Kolejowa Radziwiłłów, folwark Staro Radziwiłłów.

  W 1938 roku Ustawą z dnia 9 kwietnia 1938 roku powiat skierniewicki, do którego należały nasze wioski został wyłączony z województwa mazowieckiego i włączony do województwa łódzkiego  (Dz. U z 1938.Nr 27. Poz.240) 

  Po drugiej wojnie światowej w 1945 roku zaistniała potrzeba stworzenia podziału administracyjnego. Utworzono trzystopniowy podział państwa na województwa, powiaty i gminy. Z uwagi na znaczne zmiany obszaru nowego państwa podział ten dotyczył między innymi utworzenia nowych województw. Był on wielokrotnie poprawiany. Ostatecznie utworzono 14 województw: białostockie, gdańskie, kieleckie, krakowskie, lubelskie, łódzkie, olsztyńskie, pomorskie, poznańskie, rzeszowskie, szczecińskie, śląskie, warszawskie, wrocławskie i 2 miasta wydzielone Warszawa i Łódź. W 1950 roku dokonano pewnych zmian w podziale na województwa, między innymi utworzono województwa koszalińskie, zielonogórskie, opolskie, województwo śląskie przemianowano na katowickie, a pomorskie na bydgoskie. Natomiast na niższym szczeblu trwały prace nad utworzeniem rad narodowych. Poniżej fragment uchwały dotyczącej powstania rad narodowych z podaniem przyczyny ich utworzenia. Co ciekawe, kiedy w 1972  roku likwidowano gromady uzasadnienie było bardzo podobne.

  Ustawą z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych 

W celu 

- włączenia coraz szerszych rzesz pracujących chłopów do udziału w rządzeniu Państwem, rozwijania ich twórczej inicjatywy i aktywności dla pomnażania dobrobytu i kultury wsi,

- sprawniejszego zaspokajania potrzeb materialnych i kulturalnych ludności

- dalszego zbliżenia organów władzy państwowej do najszerszych mas pracujących wsi - stawowi się co następuje:

Art. 1 W miejsce dotychczasowych gmin i gromad tworzy się nowe gromady, jako jednostki podziału administracyjnego wsi.

Art. 2 W skład gromady powinny wchodzić wsie, położone na terenie jednej gminy lub sąsiadujących ze sobą gmin, powiązane komunikacyjne oraz posiadające wspólne urządzenia gospodarcze, kulturalne lub zdrowotne." (191pdf) 

W wyniku tej reformy w miejsce 3001 dużych dużych gim utworzono 8789 gromad - odpowiedników dzisiejszych sołectw. Ten podział nie sprawdził się jedna i stopniowo od niego odchodzono na rzecz większych jednostek - gmin. I tak w 1972 roku istniało już tylko 4300 gromad.

Według Wykazu Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 roku w województwie łódzkim, z dawnego powiatu skierniewickiego, dawnej gminy Korabiewice utworzono 40 gromad: Aleksandria, Bartniki, Bednary, Biernik, Biernik Włościański, Budy Zaklasztorne, Chrząszczew, Długokąty, Emilianów, Górki, Grabie, Grabina, Huta Nowa, Huta Partacka, Huta Stara, Karnice, Korabiewice, Lisowola, Łajszczew Nowy, Łajszczew Stary, Marianów, Michałów, Mrozy, Niemieryczew, Olszanka, Pniowe, Puszcza Mariańska, Radziwiłłów, Sapy, Studzieniec, Waleriany, Wilczynek, Wincentów, Wola Pańska, Wólka Korabiewicka, Wygoda, Zabudziska, Zadworze, Zator, Żuków. Ten podział na drobne liczne gromady utrzymał się niespełna 20 lat i wrócono do gmin.

  W międzyczasie dokonano jeszcze wyłączeń z województw miast Krakowa, Wrocławia i Poznania i podział na 17 województw (białostockie, bydgoskie, gdańskie, katowickie -przemianowane w 1953 na stalingordzkie, kieleckie, krakowskie, lubelskie, łódzkie, olsztyńskie, poznańskie, rzeszowskie, szczecińskie, warszawskie, wrocławskie, koszalińskie, zielonogórskie, opolskie) i miast (Kraków, Łódź, Poznań, Warszawa i Wrocław) istniał do 1975 roku.  

  Ustawą z dnia 29 listopada 1972 roku o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych 

"W celu stworzenia korzystniejszych warunków dla rozwoju społeczno - gospodarczego wsi, intensyfikacji rolnictwa i poprawy warunków bytowych mieszkańców oraz w celu pogłębienia demokracji socjalistycznej, dalszego wzmocnienia roli i autorytetu rad narodowych i ich organów na terenach wiejskich, a także dla usprawnienia ich działalności stanowi się co następuje: 

Art. 1 1. Tworzy się gminy jako podstawowe jednostki podziału administracyjno- gospodarczego na terenach wiejskich, stwarzające ze względu na swe rozmiary, potencjał gospodarczy i urządzenia odpowiednie warunki dla kierowania rozwojem gospodarczym i społeczno kulturalnym oraz dla zaspokajania potrzeb mieszkańców. 

         2. Znosi się dotychczasowy podział terenów wiejskich na gromady.

         3. Znosi się osiedla jako odrębne jednostki podziału administracyjnego..."

Art. 75 1. W celu pogłębienia samorządności mieszkańców wsi gminna rada narodowa dzieli obszar gminy na sołectwa.

           2. Sołectwo obejmuje w zasadzie wieś, sąsiadujące ze sobą wsie lub inne tereny, na których występują wspólne problemy społeczno - gospodarcze.

             3. Mieszkańcy sołectwa, którym przysługuje prawo wyboru do gminnej rady narodowej, odbywają zebrania wiejskie w celu omawiania wspólnych spraw dotyczących sołectwa..."(312pdf)

  Uchwała nr XIX/100/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 9 grudnia 1972 roku w sprawie utworzenia gmin w województwie łódzkim...

§ 6 W powiecie łowickim, województwie łódzkim tworzy się następujące gminy:...

2) gminę BOLIMÓW z siedzibą gminnej rady narodowej w Bolimowie; w skład nowo tworzonej gminy wchodzą obszary sołectw: Bolimowska Wieś, Bolimów, Humin, Humin -Dobra Ziemskie, Jasionna, Joachimów - Mogiły, Józefów, Kęszycie Wieś, Kolonia Bolimowska, Kolonia Wola Szydłowiecka, Kurabka, Nowe Kęszyce, Podsokołów, Sokołów, Wola Szydłowiecka,  Wólka Łasiecka, Ziąbki, Ziemiary oraz obręby leśne Chojniak i Kaczew z sołectwa Piaski.

§ 14 W powiecie skierniewickim województwie łódzkim tworzy się następujące gminy:...

6) gminę PUSZCZA MARIAŃSKA z siedzibą gminnej rady narodowej w Puszczy Mariańskiej; w skład nowo tworzonej gminy wchodzą obszary sołectw: Aleksandria Bednary, Biernik Towarzystwo, Budy -Kałki, Budy Wolskie, Budy Zaklasztorne, Chrząszczew, Długokąty, Emilianów, Górki, Huta Partacka, Kamion, Karnice, Korabiewice, Lisowola, Marianów z miejscowością Wygoda, Michałów, Mrozy, Niemieryczew, Nowa Huta, Nowy Karolinów, Nowy Łajszczew, Pniowe, Puszcza Mariańska, Sapy, Stara Huta, Stary Karolinów, Stary Łajszczew, Studzieniec, Waleriany, Wincentów, Wola Polska, Wycześniak, Zator, Żuków;

7) gminę SKIERNIEWICE z siedzibą gminnej rady narodowej w Skierniewicach; w skład nowo tworzonej gminy wchodzą obszary sołectw: Balcerów, Bartniki, Borowiny, Budy Grabskie, Brzozów, Dębowa Góra, Feliksów, Grabina z Gromady Radziwiłłów, Grabina z Gromady Miedniewice, Halinów, Józefatów, Miedniewice, Mokra Lewa, Mokra Prawa, Nowe Rowiska, Nowy Ludwików, Pamiętna, Pruszków, Radziwiłłów, Rowiska, Ruda, Rzeczków, Rzymiec, Samice, Sierakowice Lewe, Sierakowice Prawe, Skierniewice, Starbacicha, Strobów, Wola Wysoka, Wólka Strobowska, Zalesie i Żelazna...(14apdf)

  Ustawą z dnia 28 maja 1975 roku o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych:

W celu dostosowania podziału administracyjnego do potrzeb przyśpieszonego rozwoju społeczno gospodarczego kraju, stworzenia warunków bardziej sprawnego zarządzania gospodarką narodową oraz funkcjonowania organów władzy i administracji państwowej, a także w celu zaspokajania rosnących potrzeb stanowi co następuje:

Dwustopniowy podział administracyjny Państwa

Art. 1 Wprowadza się dwustopniowy podział administracyjny Państwa na jednostki stopnia podstawowego i stopnia wojewódzkiego .

2. Jednostkami podziału administracyjnego stopnia podstawowego są gminy i miasta oraz dzielnice większych miast.

3. Jednostkami podziału administracyjnego stopnia wojewódzkiego są województwa, są województwa, miasto stołeczne Warszawa, miasto Kraków, miasto Łódź i miasto Wrocław.

Art. 2 Tworzy się województwa:

1...warszawskie...2...bialskopodlaskie...3...białostockie...4...bielskie...5...bydgoskie...6...chełmskie...

7...ciechanowskie...8...częstochowskie...9...elbląskie...10...gdańskie...11...gorzowskie...

12...jeleniogórskie...13... kaliskie...14...katowickie...15...kieleckie...16...konińskie...

17...koszalińskie...18...miejskie krakowskie...19...krośnieńskie...20...legnickie...21...leszczyńskie...

22...lubelskie...23...łomżyńskie...24...miejskie łódzkie...25...nowosądeckie...26...olsztyńskie...

27...opolskie...28...ostrołęckie...29...pilskie...30...piotrkowskie...31...płockie...32...poznańskie...

33...przemyskie...34...radomskie...35...rzeszowskie...36...siedleckie...37...sieradzkie...

38 województwo skierniewickie, z siedzibą wojewódzkich organów władzy i administracji państwowej w Skierniewicach

39...słupskie...40...suwalskie...41...szczecińskie...42...tarnobrzeskie...43...tarnowskie...44...toruńskie...

45...wałbrzyskie...46...włocławskie...47...wrocławskie...48...zamojskie...49...zielonogórskie. (091pdf)

W ramach tej reformy utworzono 49 województw, 2489 gmin i zlikwidowano powiaty.
Nasze wioski należały wówczas do województwa skierniewickiego, gminy Puszcza Mariańska, aż do 1999 roku.

  Aktualny podział administracyjny wprowadzono od 1.01.1999 roku, kiedy to wprowadzono podział na większe województwa w liczbie 16. Województwa zostały podzielone na powiaty, a powiaty na gminy. Liczba powiatów zmieniała się by w 2010 roku osiągnąć stan 314 powiatów, 65 miast na prawach powiatu, 2479 gmin.
   W wyniku tej reformy nasze wioski wraz z gminą Puszcza Mariańska znalazły się w powiecie żyrardowskim, województwie mazowieckim.

Ewa

Odłączenie od gminy Bolimów.

Witam.

   Dosyć długo próbowałam znaleźć coś dotyczącego odłączenia wiosek Bartniki, Grabina i Radziwiłłów od gminy Bolimów i przyłączenia do gminy Puszcza Mariańska. W albumie "Wędrówki po gminie Puszcza Mariańska (Nowa odsłona)" jak i w kilku podobnych publikacjach można znaleźć jedynie zwięzłe informacje, że w 1927 roku wioski te zostały odłączone od gminy Bolimów i przyłączone do gminy Puszcza Mariańska. Ciekawiło mnie, kto był inicjatorem, jak to się odbyło, chciałam poznać jakieś szczegóły. Informacje o tym znalazłam ostatnio w książce "Puszcza Mariańska Zarys dziejów gminy 1313-2000" autorstwa Tadeusza Jana Murzyna i Jana Józefeckiego.

    Cytując wyżej wymienioną pozycję dowiedziałam się, że "W początkach lat dwudziestych z inicjatywą zmian terytorialnych wystąpili najpierw kolejarze zamieszkali głównie w Bartnikach i Radziwiłłowie, potem ich inicjatywę poparli praktycznie wszyscy. Domagano się przeniesienia kilkunastu wsi z powiatu łowickiego do skierniewickiego i utworzenia, w miarę możliwości, gminy na miejscu w Radziwiłłowie. Z listu skierowanego 3 czerwca 1925 roku do Starosty Skierniewickiego wynika, że zabiegi trwają już od kilku lat, lecz są skutecznie niwelowane przez Starostwo Łowickie. Jak podkreślają zainteresowani jedynym motywem domagania się przez nich zmian administracyjnych, jest mała odległość i dobry dojazd kolejowy do Skierniewic." 

           

       W przypisach do powyższego zamieszczono między innymi zachowaną w Archiwum Akt Nowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Warszawie z roku 1925 Uchwałę Zebrania Wiejskiego Wsi Radziwiłłów odnośnie przyłączenia wsi do powiatu skierniewickiego.

        "W dniu 7 czerwca 1925 roku we wsi Radziwiłłów pow. łowickiego odbyło się zebranie wiejskie pod przewodnictwem miejscowego sołtysa Jana Słojewskiego, na którym z ogólnej liczby 22 gospodarzy mających prawo głosu, na zebraniu obecnych było 20, wobec czego przewodniczący uznał zebranie za prawomocne.

Porządek dzienny:

Sprawa odłączenia wsi Radziwiłłów od gminy Bolimów i starostwa łowickiego.

Wobec tego, że wieś Radziwiłłów jest odległa od urzędu gminnego przeszło 15 kilometrów, od starostwa zaś przeszło 30 kilometrów, jak również droga do Bolimowa prowadzi przez las w dodatku piaszczysta, przeto racjonalniej byłoby przyłączyć Radziwiłłów do gminy w Korabiewicach odległej o 4 kilometry i starostwa skierniewickiego odległego o 8 kilometrów, zaś o ile to możliwe utworzyć samoistną gminę przy kościele (na Bartnikach) w Radziwiłłowie.

Zebrani na propozycje przewodniczącego sołtysa zgodzili się jednogłośnie prosząc czynniki miarodajne o szybką realizację projektu, unieważniając uchwałą powyższą wniesiony jakoby od wsi Radziwiłłów protest w tej sprawie. 

Niniejszą uchwałę zakończono, odczytano i podpisano.

                                                                         Przewodniczący zebrania."

      Powyższe uzasadnienie dotyczące odległości, jest jak najbardziej zasadne. Droga, którą mieszkańcy Radziwiłłowa, Bartnik i Grabiny zmierzali do Bolimowa była drogą gruntową wiodącą przez las - traktem bolimowskim. Trakt ten do dzisiaj pozostał dobrze przejezdny rowerem, pieszo, czy konno. W tamtych czasach nie podróżowano tamtędy samochodem, ale każdy dostępny środek transportu nie zmieniał faktu, że prawie cała ta droga prowadziła przez las, co zapewne stwarzało niebezpieczeństwa dla podróżujących. Natomiast gmina w Korabiewicach miała siedzibę w blisko położonej Puszczy Mariańskiej. Droga do niej prowadziła przez wieś Budy Zaklasztorne i krótki odcinek leśny tuż przed Puszczą Mariańską. Jeszcze istotniejszą była odległość do starostwa powiatowego, która była niewspółmiernie dłuższa. Do Skierniewic była to odległość 1 stacji kolejowej, a drogami publicznymi około 10 kilometrów. Drogi do Łowicza nie bardzo zamożnym przecież mieszańcom tych wsi należało współczuć. Wiodła ona przez Skierniewice, Bełchów Mysłaków lub alternatywnie, gdzieś przez Puszczę Bolimowską. W każdym przypadku wynosiła ponad 30 kilometrów. Zapewne wspomniane wyżej przeszkody ze strony starostwa łowickiego mogły wnikać z  powodów ekonomicznych - podatkowych.

     Zacytujmy jeszcze jedną pochodzącą z 1926 roku pozycję zachowaną również w Archiwum Akt Nowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Warszawie.

      Wojewoda Warszawski Proponuje przyłączenie Radziwiłłowa i okolicznych wsi do pow. skierniewickiego.

"Wojewoda Warszawski                                                          Warszawa dnia 13 grudnia 1926 roku

L. SM. 4175/10

Przyłączenie rejonu Radziwiłłów 

do powiatu skierniewickiego

                                                                                            Do 

                                                                                            Ministra Spraw Wewnętrznych 

                                                                                            Wydział AO

                                                                                            w m.

     W wykonaniu polecenia Ministerstwa z dn. 17. III rb. L. AO. 199 przedstawiam w załączeniu opinię Prezesa Sądu Apelacyjnego w Warszawie i Warszawskiej Izby Skarbowej oraz plany sytuacyjne wraz z opisem tzw. Rejonu Radziwiłłów sporządzonym przez Starostę Skierniewickiego. Przesyłając wyż. wymienione uzupełnienia podtrzymuję wniosek mój z dnia 12. I. rb. L. SM 5037/6 w sprawie granic powiatu skierniewickiego i łowickiego.

       Nadmieniam, że sprzeciw zebrań gromadzkich wsi Grabie i Bartniki przeciw przyłączeniu tych wsi do gminy Korabiewice nie posiada żadnych podstaw istotnych. Położenie topograficzne  tych miejscowości wymaga bezwzględnie przyłączenia ich do pow. skierniewickiego.

        Z uwagi na miejscowe stosunki upraszam o traktowanie sprawy niniejszej w trybie przyśpieszonym. Proponowane zmiany wyczerpują wnioski i prośby co do zmian granic pow. łowickiego i skierniewickiego. 

                                                                                             Za Wojewodę"

      To, że wieś Grabie mogła być niechętna owym przenosinom, może wynikać, że stamtąd bliżej było chyba do Bolimowa. Bartniki jako wieś wzdłuż drogi, być może też nie była jednomyślna co do tej zmiany. Niektórym mieszkańcom Bartnik było bliżej do Puszczy, innym dalej. Oczywiście mogły być też inne przyczyny. Nie znam ich dzisiaj. Może znajdę jeszcze jakieś informacje na ten temat oraz na temat potencjalnych przeszkód Starostwa Łowickiego do tej zmiany. 

       Na koniec zamieszczam Rozporządzenie Rady Ministrów, z 1927 roku, Nr 31, poz. 268, które zostało opublikowane w Dzienniku Ustaw. Z uwagi na to, iż źródło zawsze jest ciekawe i dziennik jest dostępny w Internecie zamieszczam całą stronę, a lekturze polecam głównie nasze rozporządzenie numer 268, po prawej stronie, a to "sąsiedzkie" dodaję jako ciekawostkę. Poniżej link.

http://dziennikustaw.gov.pl/du/1927/s/31/268/1

       Tak więc od 1 kwietnia 1927 roku nasze wioski "przeniosły" się do sąsiedniej gminy, w której stanowić będą jedne z większych wsi.

Tyle na dzisiaj.

Ewa