Witam.
Dzisiaj wpis poświęcony budom, ze szczególnym uwzględnieniem tych Bud Bolimowskich.
Miałam krótki wgląd w opracowanie pozycji "Lustracja Województwa Rawskiego 1789", które wydała Zofia Kędzierska.
Dzisiaj wpis poświęcony budom, ze szczególnym uwzględnieniem tych Bud Bolimowskich.
Miałam krótki wgląd w opracowanie pozycji "Lustracja Województwa Rawskiego 1789", które wydała Zofia Kędzierska.
Podano tam, że na przestrzeni między tą a poprzednią lustracją powstały na terenach Polski nowe osady leśne zwane budami. Budnicy zajmowali się wyrębem lasu i pozyskiwaniem surowców pochodzących z lasu lub powstałych z przerobu drzewna takich jak smoła, węgiel drzewny, kalafonia, potaż, terpentyna, garbniki. Nie byli oni przywiązani do ziemi, byli ludźmi wolnymi.
Budnicy mieszkali w tak zwanych budach. Z czasem budnicy odchodzili od tych zajęć i stawali się gospodarzami. W Internecie można znaleźć przykładową rycinę przedstawiającą chatę osadnika budnickiego.
Chata budnika.
Pochodzenie tych osadników w Budach Bolimowskich określono dość lakonicznie:
Budnicy mieszkali w tak zwanych budach. Z czasem budnicy odchodzili od tych zajęć i stawali się gospodarzami. W Internecie można znaleźć przykładową rycinę przedstawiającą chatę osadnika budnickiego.
Pochodzenie tych osadników w Budach Bolimowskich określono dość lakonicznie:
"Osadnikami są tam - jak podają lustratorzy - przeważnie "ludzie z tego starostwa", po latach wolnizny opłacają czynsz, składają daniny z owsa i płodów leśnych oraz są zobowiązani do 12 dni robocizny w roku, reparacji dróg i grobli oraz do podwód. Wielkość tych osad jest bardzo zróżnicowana - od 3 do 41 osadników." (Lustracja Województwa Rawskiego 1789).
Budy Bolimowskie zostały zlustrowane w czasie tej lustracji, ale nie istniały w czasie poprzedniej lustracji, w 1661 roku. Powstały gdzieś między 1661 a 1789 rokiem. Dla dzierżawy Bolimów powstały wówczas tylko jedne budy - Budy Bolimowskie. Cała ówczesna dzierżawa Bolimów obejmowała miejscowości: miasto Bolimów, wsie Wola Bolimowska, Humin Wola Szydłowiecka i nasze Budy Bolimowskie). Nasze budy były największą - ze względu na liczbę osadników - osadą powstałą w tym województwie, liczyły aż 41 osadników (czyli gospodarzy). Dla porównania w ponad 300 letnim Huminie było ich wtedy 36. Na podstawie zachowanych metryk można czas powstania naszych bud zawęzić do lat 1740- 1750. Zastanawiałam się, co sprawiło, że ściągnęło tutaj tylu osadników. Mogło być tak, że była polana w lesie, jakaś wolna od drzew przestrzeń, przepływała tam rzeczka - Korabiewka i osadnicy ją powiększyli. Chęć bycia wolnym chłopem mogła zwabić tych, którzy nie chcieli niewolniczo odrabiać pańszczyzny. Jeden z moich przodków - Jan Zalewski urodził się w Kozłowie, ożenił w Kaskach, tam trochę pomieszkał, dalej przeniósł się do Topołowej w parafii Szymanów, później do Rybna, Szwargocinia, Woli Szydłowieckiej, by na koniec osiąść w Budach Bolimowskich Grabina zwanych. Tutaj pozostali jego potomkowie. Inni moi przodkowie przybyli tutaj z parafii Żelazna, Jeruzal, Skierniewice. Zapewne osadnicy nie mieli łatwo, ale ta miejscowość powstała można powiedzieć z potrzeby tych ludzi i nadarzającej się okazji. Przybyli tu, osiedlili się, nie obciążono ich chyba przesadnym czynszem, bo ostatecznie jedna z najmłodszych wiosek w tej okolicy rozrosła się do najbardziej zurbanizowanego w dzisiejszej Gminie Puszcza Mariańska zespołu wsi. Zapewne pomogła temu później kolej Warszawa - Wiedeń ze swoją stacją w Radziwiłłowie.
Budy Bolimowskie zostały zlustrowane w czasie tej lustracji, ale nie istniały w czasie poprzedniej lustracji, w 1661 roku. Powstały gdzieś między 1661 a 1789 rokiem. Dla dzierżawy Bolimów powstały wówczas tylko jedne budy - Budy Bolimowskie. Cała ówczesna dzierżawa Bolimów obejmowała miejscowości: miasto Bolimów, wsie Wola Bolimowska, Humin Wola Szydłowiecka i nasze Budy Bolimowskie). Nasze budy były największą - ze względu na liczbę osadników - osadą powstałą w tym województwie, liczyły aż 41 osadników (czyli gospodarzy). Dla porównania w ponad 300 letnim Huminie było ich wtedy 36. Na podstawie zachowanych metryk można czas powstania naszych bud zawęzić do lat 1740- 1750. Zastanawiałam się, co sprawiło, że ściągnęło tutaj tylu osadników. Mogło być tak, że była polana w lesie, jakaś wolna od drzew przestrzeń, przepływała tam rzeczka - Korabiewka i osadnicy ją powiększyli. Chęć bycia wolnym chłopem mogła zwabić tych, którzy nie chcieli niewolniczo odrabiać pańszczyzny. Jeden z moich przodków - Jan Zalewski urodził się w Kozłowie, ożenił w Kaskach, tam trochę pomieszkał, dalej przeniósł się do Topołowej w parafii Szymanów, później do Rybna, Szwargocinia, Woli Szydłowieckiej, by na koniec osiąść w Budach Bolimowskich Grabina zwanych. Tutaj pozostali jego potomkowie. Inni moi przodkowie przybyli tutaj z parafii Żelazna, Jeruzal, Skierniewice. Zapewne osadnicy nie mieli łatwo, ale ta miejscowość powstała można powiedzieć z potrzeby tych ludzi i nadarzającej się okazji. Przybyli tu, osiedlili się, nie obciążono ich chyba przesadnym czynszem, bo ostatecznie jedna z najmłodszych wiosek w tej okolicy rozrosła się do najbardziej zurbanizowanego w dzisiejszej Gminie Puszcza Mariańska zespołu wsi. Zapewne pomogła temu później kolej Warszawa - Wiedeń ze swoją stacją w Radziwiłłowie.
Lustracja Województwa Rawskiego 1789
Powyższy fragment opracowania lustracji pochodzi z wydanego drukiem opracowania. Marzy mi się kiedyś wglądnąć w skany oryginałów lustracji.
Jeszcze kilka słów o właścicielach tych ziem. Na s. 205 lustracji zapisano:
"Ta dzierżawa jest w aktualnej dożywotnej posesyji i prawie emfiteutycznym JOO książąt
Michała Radziwiłła, kasztelana wileńskiego, i Heleny z Przezdzieckich, małżonków, a to na mocy konsensu przez Najjaśn. Stanisława Augusta, szczęśliwie panującego, do ustąpienia tej dzierżawy na rzecz wspomnianych JOO książąt JW Stanisławowi Gadomskiemu, wówczas podkomorzemu sochaczewskiemu pod dniem 9 miesiąca września r. 1774 danego, i cesyji przez tegoż JW podkomorzego sochaczewskiego w grodzie warszawskim, dnia 19 miesiąca i roku tychże, na rzecz wspomnionych JOO książąt zeznanych...
... Granice i położenie - Ta dzierżawa leży o mil 8 od Warszawy, 2 od Sochaczewa, Skierniewic i Łowicza. Graniczy naokół z miastem Skierniewicami, prymasowskim, wsiami Łasiecznikami, dziedziczną, Korabką i Ziąbkami, prymasowskiemi, Miedniewicami i Nową Wsią i dziedzicznemi." (Lustracja Województwa Rawskiego 1789).
... Granice i położenie - Ta dzierżawa leży o mil 8 od Warszawy, 2 od Sochaczewa, Skierniewic i Łowicza. Graniczy naokół z miastem Skierniewicami, prymasowskim, wsiami Łasiecznikami, dziedziczną, Korabką i Ziąbkami, prymasowskiemi, Miedniewicami i Nową Wsią i dziedzicznemi." (Lustracja Województwa Rawskiego 1789).
Z metryk z okresu nieco późniejszego - 1808-1825 - wynika, że młynarzami w tych budach byli ludzie o niemieckobrzmiących nazwiskach i imionach. Trochę mnie zaskoczyło, że tutaj osiedliło się kilku osadników niemieckich. Prawdopodobnie były to konsekwencje III rozbioru Polski. Nie było natomiast w budach ludności pochodzenia żydowskiego. W latach tych pojawiają się też nazwy Budy Grabina, Budy Grabie (nie wspomniane w lustracji, a więc pewnie późniejsze) i Budy Zabudziska.
Tyle na dzisiaj.
Ewa
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz